Nhạc sĩ Châu Kỳ (5 tháng 11 năm 1923 - 6 tháng 1 năm 2008) là nhạc sĩ Việt Nam thành danh với kho tàng tác phẩm gồm gần 200 ca khúc trước năm 1975 tại miền Nam Việt Nam.
Nhạc sĩ Châu Kỳ sinh ngày 5 tháng 11 năm 1923 tại Dưỡng Mong, Thừa Thiên. Cha ông là Châu Huy Hà, một nghệ nhân ca Huế; chị là Châu Thị Minh, được coi là một trong Ngũ nữ minh tinh (miền Nam có Phùng Há, Năm Phỉ; miền Bắc có Ái Liên, Bích Hợp và miền Trung có Châu Thị Minh).
Thuở nhỏ, Châu Kỳ học ở Trường Tiểu học Dưỡng Mong, sau ông lên Huế học ở trường Lycée Khải Định. Ở đây, Châu Kỳ gặp được sư huynh Petrus Thiều, một tu sĩ vừa giỏi về nhạc lý và sáng tác vừa sử dụng thành thạo nhiều loại nhạc cụ phương Tây.
Sẵn dòng máu văn nghệ trong người, lại được thầy giỏi hướng dẫn, nên việc học nhạc và học hát của Châu Kỳ rất mau tiến bộ. Lúc mới biết hát, ông thường bắt chước ngân nga các bài hát bằng tiếng Pháp thịnh hành vào thời đó như là "J'ai deux amours, Tant qu'il y aura des etoiles" mà nam danh ca người Pháp Tino Rossi thường trình bày, nên ông được bạn bè gọi "là Deuxième Tino Rossi".
Đến khi chị Châu Thị Minh lập đoàn ca kịch Huế mang tên Hồng Thu, ông đi hát trong đoàn của chị. Vừa được hát, lại vừa có tiền giúp cha mẹ, ông bỏ học luôn để đi theo nghiệp cầm ca.
Khoảng năm 1942, Đoàn ca kịch Hồng Thu lưu diễn sang Lào: Savanakhet rồi Thakhet. Ở Thakhet, Châu Kỳ bị mật thám Pháp bắt khi đang diễn vở kịch Hồn lao động (cùng với Trần Văn Lang, Châu Thành và nữ nghệ sĩ Mộng Điệp) và đưa lên Ba Vì (nay thuộc Hà Nội) giam giữ.
Năm 1943, Châu Kỳ được trả tự do, nhưng khi về tới Huế thì mới hay mẹ đã bị chết đuối trong một cơn lũ. Buồn rầu, Châu Kỳ đã viết ca khúc đầu tay Trở về và đã được giới yêu tân nhạc rất chú ý.
Sau đó, một số tác phẩm mang âm hưởng cổ nhạc miền Trung của ông ra đời, như: "Khúc ly ca", "Từ giã kinh thành", "Khi ánh trăng vàng lên khơi",...gặt hái được nhiều thành công. Ông tiếp tục sáng tác cho đến hết đời.
Nhạc của ông đã được nhiều thế hệ ca sĩ từ trước 1975 đến nay thể hiện ở Việt Nam và hải ngoại. Năm 2005, trung tâm Thúy Nga thực hiện Paris By Night 78: Đường xưa, vinh danh ông cùng với nhạc sĩ Quốc Dũng và Tùng Giang.
Lúc 1 giờ 10 phút rạng sáng ngày 6 tháng 1 năm 2008 tại Thủ Đức (Thành phố Hồ Chí Minh), nhạc sĩ Châu Kỳ đã qua đời ở tuổi 85 sau gần hai tháng nằm liệt trên giường vì bệnh. Ông được đưa về quê hương Huế và an táng vào ngày 11 tháng 1 năm 2008 tại đồi Nam Giao.
Người vợ đầu của nhạc sĩ Châu Kỳ là nữ ca sĩ gốc Hải Phòng - Mộc Lan, người sau nay đã bỏ Châu Kỳ để đến với một người đàn ông quyền quý khác vốn cũng là chỗ quen biết của ông. Người vợ sau của ông là bà Kha Thị Đàng, chị em con chú con bác với Kha Vạng Cân. Bà gắn bó với ông tới cuối đời và hai người có với nhau bốn người con.
Các tác phẩm của nhạc sĩ Châu kỳ
| Tên ca khúc | Năm sáng tác | Đồng sáng tác | Lời/Thơ | |
|---|---|---|---|---|
| Áo trắng màu vu quy | ||||
| Âm vang | thơ Đinh Thụy Uyên | |||
| Bắc cầu tương tư | thơ Hà Nguyễn | |||
| Bến nước Dương Đông[1] | 1955 | |||
| Bỏ phố lên rừng | thơ Trương Minh Dũng | |||
| Cành hoa mai | ||||
| Cánh nhạn hồi âm | 1965 | |||
| Chiến công rừng Sác | ||||
| Chiều trên đồi thông | thơ Hoài Hương Tử | |||
| Chuỗi cười vô tận | ||||
| Chờ anh | ||||
| Chuyện người ngậm ngãi tìm trầm | lời Hồ Đình Phương | |||
| Cố đô yêu dấu[2] | 1968 | |||
| Con đường xưa em đi | 1968 | lời Hồ Đình Phương | ||
| Cuối đường kỷ niệm | ||||
| Dưới chân thánh giá | 1971 | lời Hồ Đình Phương | ||
| Đàn tôi đã vỡ | ||||
| Đàn không tiếng hát | 1967 | |||
| Đi giữa quê hương | ||||
| Đón xuân này nhớ xuân xưa | 1968 | |||
| Đoàn người gánh cỏ | lời Hồ Đình Phương | |||
| Đừng nói xa nhau | lời Hồ Đình Phương | |||
| Được tin em lấy chồng | 1961 | |||
| Được tin em lấy chồng 2 | ||||
| Đường về nhà em | 1966 | |||
| Em sắp về chưa | 1967 | thơ Tô Kiều Ngân | ||
| Giòng Bến Hải | lời Hồ Đình Phương | |||
| Giòng thời gian | ||||
| Giọt đàn theo giọt lệ | thơ Trương Minh Dũng | |||
| Giọt lệ đài trang | 1970 | |||
| Giữa lòng đất mẹ | 1966 | |||
| Gọi tên em | ||||
| Gửi người em nhỏ | ||||
| Hoài thu | lời Hồ Đình Phương | |||
| Hồi âm (Sao chưa thấy hồi âm 2) | 1965 | thơ Trương Minh Dũng | ||
| Hương Giang còn tôi chờ | ||||
| Em bé mồ côi | lời Hồ Đình Phương | |||
| Em đi về đâu | thơ Trương Minh Dũng | |||
| Em không buồn nữa chị ơi | 1966 | thơ Nguyễn Bính | ||
| Khi bóng trăng vàng lên khơi | lời Hồ Đình Phương | |||
| Khúc ly ca | ||||
| Khuya nay anh đi rồi | 1965 | lời Hồ Đình Phương | ||
| Lá vàng khóc lá xanh rơi | ||||
| Lòng mẹ | ||||
| Lời kỹ nữ | thơ Xuân Diệu | |||
| Ly hương hoài khúc | lời Hồ Đình Phương | |||
| Mái tóc thề | 1967 | |||
| Miền Trung thương nhớ | ||||
| Mộng đào nguyên | 1965 | |||
| Một chiều mưa | lời Hồ Đình Phương | |||
| Mùa thu còn đó[3] | lời Duy Khánh | |||
| Mưa trên Quảng Đức | thơ Trương Minh Dũng | |||
| Nén hương yêu | 1964 | lời Duy Khánh | ||
| Nếu mai này hoà bình | ||||
| Ngày mai hôm nay đã tới | Huy Tài | |||
| Người đi chưa về | thơ Trương Minh Dũng | |||
| Người em văn khoa | thơ Hoài Hương Tử | |||
| Người nhớ bài ca, ta nhớ người | thơ Trương Minh Dũng | |||
| Nhạc sĩ trong sương chiều | ||||
| Nhớ | thơ Tô Như | |||
| Nhớ mong | ||||
| Nhớ về xứ Thượng | ||||
| Nhớ Trúc Giang | 1965 | Nguyễn Minh Chung | ||
| Niềm thương của mẹ | Huy Tài | |||
| Nợ trần | 1970 | |||
| Nỗi lòng TTKH | ||||
| Nửa vầng trăng | thơ Hà Nguyễn | |||
| Nước mắt quê hương | lời Hồ Đình Phương | |||
| Nụ cười trong mộng | 1966 | Huy Tài | ||
| Phượng tìm hoàng | lời Đinh Hùng | |||
| Rừng thay lá | ||||
| Rừng thương biển nhớ | ||||
| Sao chưa thấy hồi âm | 1965 | thơ Trương Minh Dũng | ||
| Sầu đông | lời Hồ Đình Phương | |||
| Thương người em phố nhỏ | ||||
| Thương về miền trung[4] | 1940s | |||
| Tiếng ca đó về đâu | thơ Nguyễn Tiến Thịnh | |||
| Tiếng hát dân Chàm | lời Hồ Đình Phương | |||
| Tiếng hát đồng xanh | lời Hồ Đình Phương | |||
| Tiếng ru | ||||
| Tìm mà không thấy | Hoàng Bảo | |||
| Tìm nhau trong kỷ niệm | ||||
| Tìm quên | ||||
| Tình quê | lời Hồ Đình Phương | |||
| Tình thơ ý nhạc | thơ Trương Minh Dũng | |||
| Tôi chưa có mùa xuân | ||||
| Tôi viết nhạc buồn | ||||
| Tôi thấy mắt em cười | 1966 | |||
| Trở về | ||||
| Trôi vào xứ mộng | ||||
| Từ giã kinh thành | 1954 | lời Hồ Đình Phương | ||
| Túy ca | 1973 | thơ Trương Minh Dũng | ||
| Vào mộng cùng em | thơ Tô Kiều Ngân | |||
| Vẫn Huế ngày xưa | ||||
| Về sông cũ | thơ Trương Minh Dũng | |||
| Vui bước phong trần | lời Hồ Đình Phương | |||
| Xin làm người tình cô đơn | lời Hồ Đình Phương | |||
| Xin trời thôi mưa | 1966 | |||
| Xông pha | ||||
| Xuân đến con về | ||||
| Xuân về người có vui |
