Nói đến nhạc vàng hay các bản nhạc giai điệu bolero thì không ai yêu dòng nhạc này lại không biết đến Ca sĩ Hương Lan. Bà là nữ ca sĩ người Việt nổi danh ở hải ngoại lẫn quốc nội. Bà được đánh giá là giọng hát bền bỉ với thời trẻ là dòng nhạc vàng, nhạc cổ truyền và từng là giọng ca trụ cột cho trung tâm Thúy Nga.
Bà tên thật là Trần Thị Ngọc Ánh, sinh ngày 9 tháng 5 năm 1956 tại Sài Gòn, là con cả trong gia đình có năm người con. Thân phụ của bà là nghệ sĩ Hữu Phước, nghệ sĩ cải lương ở miền Nam Việt Nam thập niên 1960. Dưới sự giáo dục của thân phụ, bà khởi nghiệp ca hát bằng thể loại vọng cổ. Năm 1961, thân phụ bà đã đưa bà lên sân khấu và cùng diễn trong vở cải lương Thiếu phụ Nam Xương, khi chỉ mới 5 tuổi. Nghệ danh Hương Lan của bà được ghép từ chữ "Hương" trong Thanh Hương và chữ "Lan" trong Út Bạch Lan, nghệ danh của 2 nghệ sĩ thân thiết với gia đình.
Năm 1966, bà khởi đầu sự nghiệp hát tân nhạc dưới sự dìu dắt của nhạc sĩ Trúc Phương. Nhiều bài tân nhạc do bà trình diễn đơn hoặc song ca với các danh ca khác được phát trên đài phát thanh hoặc thu âm trên các đĩa nhựa. Ca khúc tiêu biểu của bà là Ai ra xứ Huế của Duy Khánh nhận nhiều sự chú ý và mến mộ bởi chất giọng ngọt ngào và thanh khiết. Bà được hầu hết các nhật báo cũng như tạp chí ở Sài Gòn lúc bấy giờ mệnh danh là "thần đồng".
Từ cuối năm 1974, nhạc sĩ Ngọc Chánh đã có những cuộc thương thảo nhằm thực hiện tuyển tập thu băng đầu tiên mang tên "Tiếng hát Hương Lan", trong bộ băng nhạc Shotgunsthời bấy giờ. Tuy nhiên, dự án này không thể thực hiện do thời cuộc đầu năm 1975.
Đầu năm 1975, bà cùng cha được mời về diễn cải lương và tuồng cổ với đoàn Kim Chung. Thời gian này, bà thường diễn chung với kép hát trẻ lừng danh thập niên 1970 với nghệ sĩ Chí Tâm. Chỉ trong một thời gian ngắn, cặp đôi Chí Tâm - Hương Lan là một trong những cặp diễn thu hút khán giả nhất ở Sài Gòn với các vở diễn "Hán đế biệt Chiêu Quân", "Cây sầu riêng trổ bông", "Nắng thu về ngõ trúc"…
Sau ngày 30 tháng 4 năm 1975, bà vẫn tiếp tục sự nghiệp ca hát trong đoàn cải lương Văn Công với các vở Tình yêu và Bạo chúa, Cây sầu riêng trổ bông, v.v. Tháng 12 năm 1975, bà lập gia đình với nghệ sĩ Chí Tâm, khi mới 20 tuổi. Năm 1977, bà sinh hạ người con trai đầu, đặt tên là Bảo Nhi.
Trước đó, thân phụ bà, do có quốc tịch Pháp từ trước, nên đã sang Pháp định cư theo diện "hồi hương" sau sự kiện 30 tháng 4 năm 1975. Tháng 2 năm 1978, bà cùng chồng và người con trai được thân phụ bảo lãnh xuất ngoại định cư tại Pháp. Khi đó bà đang mang thai người con trai thứ 2.
Thời gian đầu ở Pháp, bà cùng chồng và hai con trai cư ngụ tại Saint Tolomon, ngoại ô thủ đô Paris. Cuộc sống chật vật, dù mới sinh hạ người con trai thứ 2, bà phải đi làm thuê ở nhà hàng kiếm sống, vừa hỗ trợ chồng có thể học tiếng Pháp và học nghề. Sang năm 1979, chồng bà may mắn xin được việc làm ở công ty Alcatel Thompson, một liên danh sản xuất bản mạch điện tử, nhờ đó cuộc sống gia đình cũng đỡ đần phần nào. Gia đình bà sau đó dọn về quận 13 ở Paris.
Hoạt động nghệ thuật của hai ông bà bấy giờ chỉ giới hạn khi thỉnh thoảng đi hát trong các buổi lễ của cộng đồng Việt Nam tại Pháp. Thời gian này, giữa hai người bắt đầu nảy sinh những rạn nứt và mâu thuẫn. Năm 1982, bà ly dị và dẫn hai con trai sang Mỹ.
Tại Mỹ, bà tham gia sinh hoạt văn nghệ trong cộng đồng người Việt. Năm 1983, Trung tâm Thúy Nga mời bà tham gia thu âm và ghi hình cho tuyển tập chương trình Paris By Night, bà tham gia biểu diễn với 2 nhạc phẩm "Muộn màng" (tác giả: Tấn Phát, song ca với Tấn Phát) và "Trên đỉnh mùa đông" (tác giả: Trần Thiện Thanh). Sau khi chương trình được phát hành dưới dạng băng VHS, đã nhanh chóng phổ biến trong cộng đồng người Việt tại hải ngoại. Cũng nhờ đó, bà có sự thành công trở lại trong cộng đồng người Việt tại hải ngoại.
Trong những năm sau đó, bà trở một trong những giọng ca trụ cột của Trung tâm Thúy Nga. Bên cạnh đó, bà cũng biểu diễn và thu âm cho một số chương trình âm nhạc khác, được cộng đồng người Việt hoan nghênh. Thập niên 1980 từng được mệnh danh là "thập niên của Hương Lan", khi bà liên tiếp thành công trên cả hai lĩnh vực tân nhạc lẫn cổ nhạc. Cặp song ca Tuấn Vũ – Hương Lan cũng được xem là cặp song ca lừng danh trong thị trường âm nhạc hải ngoại cuối thập niên 1980 và đầu thập niên 1990.
Trong một số bài phỏng vấn, Hương Lan vẫn thường cho biết rằng cuộc đời bà chỉ phụng sự cho nghệ thuật và mơ ước của cô là được trở về hát trên chính quê hương của mình. Năm 1994, lần đầu tiên bà trở về Việt Nam cùng với những nghệ sĩ hải ngoại Quốc Anh, Đức Huy và Thảo My. Hai năm sau, Hương Lan được phép trình diễn trước khán giả tại Việt Nam nhờ ở "thiện chí phục vụ khán giả và niềm ước mơ tầm thường của mình" được nhận biết.
Tháng 5 năm 2009, Hương Lan tổ chức liveshow của mình tại Việt Nam với tên: Ơn đời một khúc dân ca. Tuy có nhiều trục trặc về khâu dàn dựng, cả Hương Lan và khán giả đều không vừa ý với cách làm việc của ông bầu Hữu Lộc và sự cố về tiền thù lao của công ty Nụ cười mới, nhưng liveshow đã kết thúc tốt đẹp và thu hút đông đảo khán giả với giá vé mức cao nhất lên đến 1,5 triệu đồng/vé.
Hiện nay, tuy tuổi đời đã cao nhưng bà vẫn hoạt động tích cực, tiếng hát của Hương Lan vẫn có sức sống vượt thời gian trong lòng thính giả.
