Nhạc sĩ Y Vân (1933 – 1992) là một nhạc sĩ tiêu biểu của nền Tân nhạc Việt Nam từ cuối thập niên 1950 đến 1990. Nhiều sáng tác của ông đã trở thành bất hủ và vẫn được trình diễn bởi những ca sĩ hiện thời. Em trai của ông là nhạc sĩ Y Vũ.
Nhạc sĩ Y Vân tên thật là Trần Tấn Hậu, sinh năm 1933 tại Hà Nội (quê gốc ở Thanh Hóa). Thuở niên thiếu, ông từng theo học nhạc với Giáo sư - nhạc sĩ Tạ Phước và cũng đã tập tành sáng tác từ rất sớm. Mồ côi cha, nhà nghèo, cả nhà nhạc sĩ phải dắt díu nhau nương náu trong một túp lều xiêu vẹo ở ngõ chợ Khâm Thiên. Chính vì thế, ông rất thương mẹ và các em, ông phải đi dạy đàn để nuôi gia đình.
Năm 1952 ông vào Nam, tiếp tục sáng tác, chơi nhạc, hòa âm và dạy nhạc, ngoài ra còn viết sách dạy nhạc và đàn guitar. Ngoài ra ông còn là người đi tiên phong cho dòng nhạc nhẹ với những bài hát có giai điệu chachacha, disco, twist như: "Sài Gòn", "Ảo ảnh", "Sáu mươi năm cuộc đời", "Thôi".
Thời gian sau năm 1975, ông tham gia Đoàn ca nhạc Hương Miền Nam, rồi nhận viết nhạc cho nhiều nguồn: viết nhạc phim, nhạc nền cho sân khấu... Ông làm việc cật lực bất kể ngày đêm để tạo cuộc sống tương đối cho gia đình. Ông tham gia viết nhạc phim mà nổi tiếng nhất là tác phẩm "Như bầy sơn ca" trong bộ phim thiếu nhi "Sơn ca trong thành phố".
Nhạc sĩ Y Vân có 2 đời vợ và 8 người con. Con trai đầu là Tuấn Vũ, con gái thứ hai tên Thy Vân, con thứ ba tên Ngọc Tuyền, con thứ tư tên Thanh Hằng, con thứ năm tên Tấn Phong, con thứ sáu tên Kim Sa, con thứ bảy tên Ngân Hà và con thứ tám là Ngọc Tú. Ông mất vào ngày 28 tháng 11 năm 1992 (tức ngày 05 tháng 11 năm Nhâm Thân - âm lịch). Hưởng thọ 60 tuổi (đúng như dự đoán của ông trong bài 60 năm cuộc đời)
Bút hiệu: Y Vân có nghĩa là "Yêu Vân", tên tiểu thư Tường Vân - người yêu đầu tiên của ông. Ông chọn tên này từ khi chuyện tình giữa ông và cô này tan vỡ. Một số ca khúc của ông đã được viết lên để nói lên tâm sự này: Đò nghèo, Ảo ảnh, Nhạt nắng....
Sự nghiệp:
- Ca khúc "Lòng mẹ"
Bài hát "Lòng mẹ" của ông rất nổi tiếng và được xem như một trong những ca khúc tiêu biểu, sâu sắc và thiêng liêng nhất về tình mẹ. Bài hát sáng tác năm 1952. Từ đó đến nay, bài hát đã được nhiều ca sĩ thể hiện, vì thế nó còn là một bài hát rất quen thuộc với người Việt Nam từ ngày ra đơì đến bây giờ.
- Dân ca ba miền
Công trình nghệ thuật này được Nguyễn Văn Đông phác thảo và Y Vân sưu tầm tài liệu với các công việc: sưu tầm bài hát, tài liệu, nhạc khí cổ, tuyển chọn ca sĩ, ca nương theo đúng mẫu xưa phù hợp với phong cách từng địa phương. Dự án bao gồm 20 tiết mục chia đều cho ba miền và đã được phát hành trong nước trong băng/đĩa Continental 6. Ngoài ra, còn phát hành ấn bản tiếng Anh với tên gọi Vietnamese Traditional Songs để tặng tòa đại sứ các nước và các cơ quan văn hóa Việt Nam ở nước ngoài. Tác phẩm này gây tiếng vang lớn và được tổ chức UNESCO khích lệ, hỗ trợ chuyên gia giúp củng cố hồ sơ di sản văn hóa thế giới. Hồ sơ hoàn thành năm 1974, được Bộ Ngoại giao cùng Bộ Thông tin xét duyệt và sẽ chính thức gửi cho UNESCO vào đầu năm 1975. Tuy nhiên vì Sự kiện 30 tháng 4 năm 1975 nên cuối cùng không thể thực hiện được.
- Sách
- Tự học Tây Ban Cầm (nhạc thời trang - nhạc Jazz) viết chung với Lan Đài.
"Một công trình nghiên cứu và biên soạn công phu có đầy đủ những tiết điệu tân kỳ sẽ làm vừa lòng quý bạn yêu nhạc thời trang và nhạc Jazz."
- Tự học Tây Ban Cầm (phương pháp Flamenco) viết chung với Lan Đài.
"Một tập phương pháp dễ hiểu và đầy đủ nhất gồm 36 bài tập cần thiết để quý bạn luyện tập về lối chơi đặc biệt Tây Ban Nha này và 5 nhạc phẩm Việt Nam, ngoại quốc chọn lọc soạn riêng cho độc tấu và hòa tấu theo lối Flamenco."
Tác phẩm của nhạc sĩ Y Vân
- 20-40
- 60 năm cuộc đời
- 9 giờ thần tiên
- Anh có thể
- Anh đã làm khổ em
- Anh đâu em đó
- Anh đến bên tôi
- Anh về thủ đô
- Ảo ảnh
- Bài hát của người tự do
- Bến thương
- Biển sầu
- Bóng người cùng thôn
- Bụi hồng
- Buồn
- Bức thư trên lô cốt
- Bước chân trên sa mạc
- Cánh đồng xanh (Green Fields)
- Cánh hoa thời loạn
- Chèo thuyền vượt sóng
- Chiến sĩ của mùa xuân
- Chiều mưa công viên
- Chiều mưa nghĩa trang
- Chim hoạ mi (Hoạ mi trong thành phố)
- Chuyện kỳ lạ
- Có
- Con ve và con kiến
- Cô bé bán sữa
- Dung nhan mùa hạ
- Duyên tình
- Dưới bóng dừa
- Đại lộ hoàng hôn
- Đèn xanh đèn đỏ
- Đêm đen
- Đêm đô thị
- Đêm giao mùa
- Đêm giã từ
- Đêm huyền diệu
- Đêm tái ngộ
- Đi bên lính
- Đỉnh sầu
- Đò ngang
- Đò nghèo
- Đời còn ngăn cách
- Đời là giấc mơ (Bésame Mucho)
- Đôi bờ Bến Hải
- Đôi mái chèo trăng
- Đôi mắt người xưa
- Đôi tám
- Đồi thông
- Đừng lừa dối nhau
- Đường một chiều
- Em chớ chê anh
- Em gái Hà Tiên
- Em từ nghìn xưa chuyển bước về
- Giấc mơ Hà Nội
- Gió hiền
- Hai con la
- Hát lên nào
- Hãy ngủ trong tay anh
- Hãy yêu tôi
- Hoàng hôn trên bãi biển
- Hồn quê
- Khi em nhìn anh
- Khúc nhạc tơ duyên (Love Is a Many-Splendored Thing)
- Lá thư mùa xuân
- Lá úa (Les Feuilles mortes)
- Lính du xuân
- Lính mà em
- Lòng mẹ
- Lý ngựa ô
- Lửa chiều
- Mắt huyền
- Món quà kỷ niệm
- Một mình
- Một mối tình trong khói lửa
- Một ngày không có em
- Múa lân
- Ngăn cách
- Ngày em đến
- Ngày em về thăm quê tôi
- Ngày mưa
- Nghề của chàng
- Ngoại ô đèn vàng
- Người bạn mười năm qua
- Người đẹp Tô Châu (Shina no yoru)
- Người em sầu mộng
- Người lính em yêu
- Người vợ hiền
- Người yêu lý tưởng
- Nhạt nắng
- Nhắn nhủ
- Nhịp sống vui
- Như bầy sơn ca
- Như hạt mưa sa
- Những bước chân âm thầm
- Những bước chân cao nguyên
- Những ngày con xa mẹ
- Những ngày yêu nhau
- Những niềm thương
- Non nước chung tình
- Ơn cha
- Phận má hồng
- Qua miền Hà Tiên
- Quán lá bên đường
- Sài Gòn
- Sao anh lỗi hẹn
- Sao băng (La paloma)
- Suối tình (La Fontaine des amours)
- Tát nước đầu đình
- Thần tượng
- Thăm lính
- Thề non nước
- Thiên thần Mũ Đỏ
- Thỏ và rùa
- Thôi 2
- Thương anh
- Thương về 5 cửa ô
- Thúy đã đi rồi
- Tiếng chuông trong đêm (Jingle Bells)
- Tiếng hát quê hương
- Tiếng hò yêu nước
- Tiếng trống cao nguyên
- Tìm về
- Tình 30
- Tình chàng ý thiếp
- Tình cha
- Tình đôi ta
- Tình lính
- Tình mỏng manh (Tennessee Waltz)
- Tình người tình ta
- Tình yêu dưới ánh mặt trời
- Tình yêu phi công
- Tình yêu thủy thủ
- Tình yêu và giông tố
- Tôi sẽ đưa em về
- Tôi trở về thành phố
- Từ biệt mái trường xưa
- Tưởng vọng
- U hoài
- Về miền Tây
- Vì yêu anh là lính
- Vườn cũ
- Xa lộ không đèn
- Xa vắng
- Xin yêu thương ở lại
- Yêu nhau
